SÜRREALİZM
Yanan Zürafa ,1937
Kunstmuseum/Basel Salvador Dali
Sürrealizm (Gerçeküstücülük), 1924 yıllarında Fransız şair Andre Breton tarafından ilkeleri ortaya konulan bir sanat akımıdır.
Sürrealizmin sözlük anlamı,’gerçeküstü’ , ’gerçek dışı’dır.
Gerçeküstücülük, bilinçaltımızdaki gizli psikolojik dünyayı serbest çağrışımla anlatmak gayesindedir.
Sürrealizm; realizme karşıt bir edebiyat akımıdır.
Sürrealizmin bilgi ve esin kaynağı olan Freud'a göre, insanoğlunun dış dünyasından edindiği alışkanlıklar, istekler bilinçaltında toplanır.
Bu istekler düş (rüya, yarı rüya) durumunda çözülerek ortaya çıkar.
Sürrealistler. Freud'un bu görüşünü edebiyata uygulamışlar ve bir anlamda bilinçaltının, bilinç alanına olan egemenliğini savunmuşlardır.
André Breton, sürrealizmle ilgili düşüncelerini şu sözlerle açıklar: "Sürrealizm, bugüne kadar ihmal edilmiş olan bazı çağrışım biçimlerinin yüksek gerçekliği, rüyanın büyük kudreti, düşüncenin karşılıksız oyunu hakkındaki inanışa dayanıyor.
Sürrealizm, diğer bütün ruhsal mekanizmaları tamamen ortadan kaldırmayı ve hayatın başlıca sorunlarının çözümünde onların yerini almayı amaç edinir.
Sürrealizm, 20. yüzyılın en önemli düşünce hareketlerinden biri sayılır.
Günümüzün hemen bütün sanat kollarında bu akımın etkisi görülür.
Belleğin Azmi 1931
Çağdaş Sanat Müzesi New York Salvador Dali
Sürrealizm, Dadaizm’in akla, mantığa ve yerleşik kurallara isyan görüşünden hareket eden; bilinçaltının karmaşık dünyasını sanata aktarmayı amaçlayan bir akımdır.
Sürrealist sanatçılar, bilinçaltı düşüncelerinin sanata aktarılmasında psikolojide çığırlar açan Freud’un ‘psikanaliz kuramı’ndan geniş ölçüde etkilenmiş ve yararlanmışlardır.
Psikolog Freud’a göre, insanın bilinçaltında gizlenmiş kuşkuları, eğilimleri, arzuları…rüyalarda bütün çıplaklığı ile kendini gösterir; sürrealistler bunu ‘düşüncenin gerçek faaliyeti’ olarak görürler.
Onlara göre gerçek sanat eserleri bu faaliyetin yazılmasıyla ortaya çıkabilir. Bilinçaltı, sanatın gerçek kaynağıdır.
Aklın ve mantığın kontrolünde yazılan eserler sahtedir.
Dadaizm’in devamı olarak kurulan sürrealizm, XX. Yüzyılın en önemli fikir hareketlerinden biri sayılır.
Günümüzde müzik hariç, bütün sanat kollarında bu akımın etkileri görülür.
Çeşitli kavram, değer yargılarını değiştiren, bilimsel gelişmelerin şaşırtıcı bir hızla ilerlediği yirminci yüzyıl, edebiyat akımlarında da türlü değişmelerin doğmasına yol açmıştır.
Yeni İnsanın Doğuşunu İzleyen Jeopolitik Çocuk
1943 Salvador Dali
Sürrealizm; moda halinde ortaya çıkıp bir iki yıl içinde unutulup giden akımlardan değildir.
Zamanımıza kadar süregelen bu akım, bilimsel temellere dayanmak kaygısındadır.
Gerçeküstücülük gittikçe kuvvetini artırmış, etki alanını genişletmiş kübizm, dadaizm akımlarını benimseyenleri de kendi alanına çekmiştir.
Sürrealist sıfatını ilk kullanan Apollinaire olmuştur.
Sürrealistler ‘düşüncenin gerçek faaliyeti’ni yakalamak için ipnotizma seansları düzenlemişler, bu seanslarda ortaya çıkan düşünceleri dergilerde yayımlamışlardır.
Rüya hikâyeleri, ‘ruhsal otomizm’e dayalı yazılar sürrealistlerin üzerinde durdukları diğer konulardır.
Gerçeküstücülük, yöntemli bir araştırma deneyi ön planda tutuyor, insanın kendi kendisini irdeleyip çözümlemesinde sanatın yol gösterici bir araç olduğunu vurguluyordu.
Sürrealist şiire göre, muhakeme, irade; zevk gibi bilinçli çabalar sürrealist bir eserin doğuşuna engeldirler.
Onlar gerçek sanat eserinin, bilinç dışı, bir anda, otomatik biçimde doğabileceğine inanırlar.
Haşlanmış Fafülyeli Yumuşak Kapı 1936
Philadelphia Modern Sanatlar Müzesi
Kimine göre modern dünyanın tanıdığı en büyük sanatçılardan biri, kimine göre sadece sıra dışı bıyıkları olan bir deli.
Kendisinin şöyle tanımlamaktan geri durmayan çılgın: “Dünyada iki büyük ressam vardır, biri Pablo, diğeri de benim, ancak ben daha büyüğüm.”
Salvador DALİ
Salvador Domingo Felipe Jacinto Dali y Domenech,kısaca Salvador Dali (11 Mayıs 1904 -23 Ocak 1989),Katalan sürrealist ressamdır.Gerçeküstü eserlerindeki tuhaf ve çarpıcı imgelerle ünlenmiştir.
En iyi bilinen eseri Belleğin Azmi’dir.
Salvador Dali ressamlığın yanı sıra heykelcilik,fotoğrafçılık ve filmcilikle de ilgilenmiş,Amerikalı Walt Disney ile beraber yaptığı Destino adlı kısa çizgi film,2003’te ”en iyi kısa animasyon filmi” dalında Oscar adayı olmuştur.
Salvador Dali hayatı boyunca,sanatıyla olduğu kadar eksantrik giyimi,davranışları ve sözleriyle de dikkat çekmiş,bu durum kimi zaman,onun sanatını takdir edenleri de etmeyenler kadar usandırmıştır.
Bu davranışların getirdiği kötü şöhret, Dali’nin geniş kesimlerce tanınmasını sağlamış ve eserlerine duyulan ilgiyi arttırmıştır.
”Düşmanlarımın,arkadaşlarımın ve halkın resimlerime aktardığım imgelerin anlamını çözemediklerini söylemeleri bence son derece anlaşılır bir durum.
Onları yapan kişi olarak ben bile anlayamazken,başkaları nasıl olur da bu imgeleri anlamayı umabilir.”
Salvador DALİ